Czwórnia

Czwórnia – Czwórka jest prastarym symbolem, który – co podkreśla Jung – symbolizuje i towarzyszy najróżniejszym jakościom doświadczanej przez człowieka jedności. W perspektywie teologicznej rozpatrywana jest jako mniej lub bardziej bezpośrednie symboliczne przedstawienie (wskazanie na) idei Boga objawiającego się w stworzeniu, natomiast jako spontaniczny wyraz nieświadomości, np. w aktywności onirycznej człowieka, wyraża symbolicznie naszego „Boga wewnętrznego”.

Czwórcę Jung rozumie w odniesieniu do „trynitarnej świadomości Boga”, jako formułę wyrażającą nieświadomość. Gdy trójka ma charakter męski, tak czwórka, czy też czwarty element, wiąże się z pierwiastkiem żeńskim. Jak pisze Jung „ Quarternarium, czyli czwórnia, ma długą historię. Pojawia się ona nie tylko w chrześcijańskiej ikonografii i spekulacji mistycznej; być może, gra ona jeszcze większą rolę w filozofii gnostyckiej ...”.

W obszarze starożytnych poglądów gnostyckich czwórka łączy się z wyobrażeniem bóstwa objawiającego się pierwotnie w postaci czterech żywiołów. W takim przypadku symbolizowano je za pomocą czterech części koła. Ważką rolę pełni ona w filozofii starożytnej Grecji, ukazuje się tu choćby w koncepcji czterech rizomata (żywiołów czy „korzeni wszechrzeczy”) Empedoklesa, koncepcji pitagorejskiej tetraktys, rozpatrywanej jako „źródło i korzeń wiecznej natury” (także Pitagoras określał duszę jako kwadrat) czy platońskiej koncepcji ciała, zgodnie z którą pochodzi ono z „czterech”.

Natomiast w ikonografii chrześcijańskiej – jak podkreśla Jung – „czwórka” jawi się m.in. „w postaci czterech ewangelistów i ich symboli, ustawionych w „róże”, krąg lub melothesia, czy też jako tetramorphus”. W alchemii spotykamy także podział na cztery, syntezę czterech, cudowne zjawisko czterech barw i cztery fazy dzieła – nigredo, dealbatio, rubefactio i citrinitas.

(w cudzysłowach C.G. Jung / pozostałe A.Kuźmicki)