Jaźń – określa ogólny zakres wszystkich zjawisk psychicznych, jakie zachodzą w człowieku. Pojęcie to oznacza więc dla Junga nade wszystko całkowitość psychiki, tj. świadomość i nieświadomość. Jung mówi o niej przyrównując do figury koła, że stanowi zarówno jej centrum, punkt środkowy, jak i obejmujący całość łuk okręgu. Jaźń stanowi centrum całości psychicznej, tak jak „ja” stanowi centrum świadomości, mając jednocześnie charakter osobowy i ponadosobowy, będąc z jednej strony „rzeczywistym jej podmiotem”, a z drugiej zaś ostatecznym celem drogi człowieka do samo-urzeczywistnienia. Ze względu na tę cechę jedności czy jedyności można jednak o Jaźni powiedzieć, że jest tożsama z psyche, gdyż „podobnie” jak ona składa się z treści świadomych i nieświadomych. Niemniej, wydaje się nie mieć tak „pneumatycznego”, „duchowego” charakteru, nie będąc także w takim samym jak psyche stopniu przeciwstawiana materii, jako aspekt dopełniający physis człowieka. Pojęcie Jaźni jest tylko częściowo empiryczne. Ogarnia sobą zarówno to, co doświadczalne, jak i to, co jeszcze nie doświadczone, a nawet to, co nie jest doświadczalne w ogóle. A ponieważ – ze względu na jej cechę wykraczania poza jurysdykcję świadomości – jest istotnością, którą można opisać jedynie częściowo, zatem pozostaje ona dla nas w zasadniczej mierze niepoznawalna i postulatywna. Jaźń obejmuje sobą całe istnienie psychiczne człowieka i tym samym jest z definicji czymś dużo bardziej obszernym od świadomej osobowości związanej z „ja”. Zawiera bowiem obok niej również cień jednostki oraz nieświadomy aspekt kolektywny. (A. Kuźmicki)
* Więcej na ten temat w dziale: „Koncepcja Junga”